I. Tổng Quan Đổi Mới Đánh Giá Toán THPT Vì Sao Quan Trọng
Bộ Giáo dục và Đào tạo đã nhấn mạnh việc đổi mới nội dung, phương pháp, và hình thức tổ chức dạy học để phát triển năng lực học sinh. Điều này bao gồm việc chú trọng đánh giá thường xuyên, đánh giá qua các hoạt động trên lớp, hồ sơ học tập, và đặc biệt là qua các dự án học tập, nghiên cứu khoa học. Giáo viên có thể sử dụng các hình thức đánh giá này thay cho các bài kiểm tra truyền thống. Theo Thông tư 26/2020/TT-BGDĐT, việc kiểm tra đánh giá thường xuyên có thể thực hiện trực tiếp hoặc trực tuyến thông qua nhiều hình thức khác nhau, bao gồm cả sản phẩm học tập. Việc kiểm tra đánh giá định kỳ cũng được đa dạng hóa thông qua bài kiểm tra, bài thực hành, và dự án học tập. Tuy nhiên, thực tế giảng dạy tại các trường THPT vẫn còn nhiều hạn chế, đòi hỏi sự thay đổi mạnh mẽ để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
1.1. Định Hướng Đổi Mới Kiểm Tra Đánh Giá Toán THPT
Đổi mới kiểm tra đánh giá cần bám sát mục tiêu dạy học của từng môn học, đồng thời phải kiểm tra đánh giá theo các bậc nhận thức, các bậc kỹ năng và các bậc năng lực tư duy mà môn học dự kiến học sinh phải đạt được sau khi học xong. Cần áp dụng nhiều hình thức, phương pháp kiểm tra đánh giá khác nhau: Viết, vấn đáp, trắc nghiệm khách quan. Đặc biệt ở phổ thông cần quan tâm, từng bước và ưu tiên cho các hình thứ mới: bài tập nghiên cứu, thuyết trình; dự án học tập hoặc sản phẩm nghiên cứu khoa học; Sản phẩm thực hành, thí nghiệm, chế tạo; tiểu luận môn học.
1.2. Vai Trò của Dự Án Học Tập trong Đổi Mới Đánh Giá
Dự án học tập là những thiết kế có chủ đích để thu hút tư duy của học sinh xung quanh các kì vọng, nội dung và các kĩ năng mà HS cần biết. Khi lên kế hoạch thiết kế cho dự án học tập, câu hỏi đặt ra là: cần phát triển loại tư duy nào? Học sinh sẽ cần học về điều gì? Dự án học tập không chỉ là hình thức kiểm tra mà còn là công cụ để học sinh phát triển năng lực.
II. Thách Thức Vượt Qua Rào Cản Trong Đánh Giá Dự Án Toán THPT
Việc đổi mới phương pháp dạy học cần gắn liền với đổi mới về đánh giá quá trình dạy học cũng như đổi mới việ kiểm tra và đánh giá thành tích học tập của HS. Đánh giá kết quả học tập là quá trình thu thập thông tin, phân tích và xử lí thông tin, giải thích thực trạng việc đạt mục tiêu giáo dục, tìm hiểu nguyên nhân, ra những quyết định sư phạm giúp HS học tập ngày càng tiến bộ. Trong hoạt động giảng dạy, các nội dung và phương pháp dạy học mà GV sử dụng chưa tập trung vào các yêu cầu tổ chức cho HS hoạt động, chưa làm cho HS trở thành chủ thể hoạt động, do đó HS thường chỉ chủ yếu chú ý tới việc tiếp thu và tái hiện lại kiền thức GV dạy trên lớp hoặc kiến thức có trong sách giáo khoa. Đây là thách thức lớn cần vượt qua để triển khai hiệu quả đánh giá dự án.
2.1. Khó Khăn trong Đổi Mới Tư Duy Kiểm Tra Đánh Giá
Muốn thực hiện được các hoạt động đổi mới kiểm tra đánh giá, trước hết cần có sự tiên phong đối mới tư duy của cán bộ quản lý. Đồng thời, cán bộ và GV cần hiểu đúng mục đích, ý nghĩa của việc kiểm tra, đánh giá là nhằm hỗ trợ, chia sẻ, giúp đỡ để cùng thực hiện tốt hơn công việc chuyên môn, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường theo mục tiêu đề ra.
2.2. Hạn Chế Về Năng Lực Giải Quyết Vấn Đề Toán Học
GV chưa quan tâm đến nhiều đến việc rèn luyện cho HS năng lực giải quyết vấn đề khi đứng trước một nhiệm vụ hay một nhiệm vụ mới. Theo đó, biện pháp đổi mới kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho HS thật sự có vai trò quan trọng nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo và phát triển toàn diện HS.
III. Cách Xây Dựng Dự Án Học Tập Toán Phát Triển Năng Lực
Sản phẩm học tập là kết quả của hoạt động học tập của HS, là bằng chứng của sự vận dụng kiến thức, kĩ năng mà HS đã có. Thông qua sản phẩm học tập, GV đánh giá sự tiến bộ của HS, đánh giá quá trình tạo ra sản phẩm và đánh giá mức độ đạt được các năng lực của HS. Sản phẩm học tập của HS rất đa dạng, là kết quả của thực hiện các nhiệm vụ học tập như thí nghiệm/chế tạo, làm dự án học tập, nghiên cứu đề tài khoa học- kĩ thuật, bài luận. HS phải trình bày sản phẩm của mình, GV sẽ nhận xét và đánh giá.
3.1. Xác Định Mục Tiêu và Chủ Đề Dự Án Toán Học
Bài học sẽ tiến hành DHTDA có các nội dung thuộc chương trình, thiết thực, mang tính thực tiễn, đảm bảo nhu cầu và sự thuận lợi để HS có thể tự thực hiện: Sản phẩm học tập gắn với thực tiễn, có ý nghĩa thực tiễn - xã hội. Chủ đề và sản phẩm học tập gắn với hứng thú, hiểu biết và kinh nghiệm của học sinh; Thể hiện sự tham gia tích cực, tự lực của học sinh và các giai đoạn tạo ra sản phẩm.
3.2. Thiết Kế Quy Trình và Tiêu Chí Đánh Giá Dự Án Toán
GV hướng dẫn cho học sinh cách thực hiện dự án và chuẩn bị sản phẩm trình bày, đối với môn Toán sản phẩm sẽ là bản báo cáo bằng phần mềm MS PowerPoint bao gồm nội dung các câu trả lời bộ câu hỏi định hướng. Các tiêu chí đánh giá có thể như sau: Nội dung/tiêu chí, Giá trị của sản phẩm ở chỗ nào? Kế hoạch làm việc hợp lý và đầy đủ, khả thi; Hoạt động cụ thể của nhóm; Tính tích cực, chủ động của cá nhân trong quá trình tham gia dự án; Chất lượng của bài báo cáo.
3.3. Ứng Dụng CNTT trong Dự Án Học Tập Môn Toán
Công cụ thường sử dụng trong phương pháp đánh giá sản phẩm học tập là: bảng kiểm, thang đánh giá. Chương trình môn Toán chú trọng tính ứng dụng, gắn kết với thực tiễn hay các môn học, hoạt động giáo dục khác, đặc biệt với các môn học nhằm thực hiện giáo dục STEM, gắn với xu hướng phát triển hiện đại của kinh tế, khoa học, đời sống xã hội và những vấn đề cấp thiết có tính toàn cầu (như biến đổi khí hậu, phát triển bền vững, giáo dục tài chính).
IV. Hướng Dẫn Đánh Giá Năng Lực Toán Học Qua Dự Án Chi Tiết
Sử dụng các sản phẩm học tập để đánh giá sau khi HS kết thúc một quá trình thực hiện các hoạt động học tập ở trên lớp, trong phòng thí nghiệm hay trong thực tiễn. GV sử dụng sản phẩm học tập để đánh giá sự tiến bộ của HS và khả năng vận dụng kiến thức, kĩ năng, thái độ vào trong các hoạt động thực hành, thực tiễn. Để việc đánh giá sản phẩm được thống nhất về tiêu chí và các mức độ đánh giá, GV có thể thiết kế thang đo.
4.1. Xây Dựng Thang Đo và Rubric Đánh Giá Dự Án
Thang đo sản phẩm là một loạt mẫu sản phẩm có mức độ chất lượng từ thấp đến cao. Người đánh giá so sánh sản phẩm của HS với những sản phẩm mẫu chỉ mức độ trên thang đo để tính điểm. GV có thể thiết kế Rubric định lượng và Rubric định tính để đánh giá sản phẩm học tập của HS.
4.2. Tiêu Chí Đánh Giá Quá Trình Học Tập Môn Toán
Thông qua các dự án thực hiện trong vài giờ hoặc một vài tuần, GV theo dõi quá trình HS thực hiện để đánh giá các em về khả năng tự tìm kiếm và thu thập thông tin, tổng hợp và phân tích chúng theo mục tiêu của chủ đề/bài dạy, đánh giá các kĩ năng cần thiết trong cuộc sống như cam kết làm việc, lập kế hoạch, hợp tác, nhận xét, bình luận, giải quyết vấn đề, ra quyết định, thuyết trình.
V. Nghiên Cứu Ứng Dụng Dự Án Toán THPT Kết Quả Thực Tế
Có thể đánh giá sản phẩm học tập môn Toán của HS thông qua kết quả thưc hành và trải nghiệm. Giáo dục phổ thông đang từng bước thay đổi chương trình và phương pháp dạy học để đáp ứng với nhu cầu của thời kỳ mới. Tuy nhiên việc kiểm tra đánh giá vẫn còn chủ quan, thiếu chính xác nên việc đánh giá chất lượng đào tạo chưa thật sự hiệu quả, dẫn đến có nhiều vấn đề bất cập trong việc tuyển sinh ở bậc đại học, cao đẳng và sử dụng nguồn nhân lực cho xã hội trong tương lai.
5.1. Cải Thiện Chất Lượng Đội Ngũ Giáo Viên Dạy Toán
Nâng cao chất lượng đội ngũ GV là nhân tố quyết định thành công công cuộc đổi mới giáo dục. Nhà trường cần xây dựng các kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng, bồi dưỡng thường xuyên GV. Khi tổ chức bồi dưỡng cho cán bộ quản lí và GV cần tập trung vào các vấn đề như: Đổi mới phương pháp dạy học, đổi mới công tác kiểm tra đánh giá….
5.2. Đổi Mới Tư Duy Trong Công Tác Kiểm Tra Đánh Giá
Đổi mới phương pháp dạy học cần gắn liền với đổi mới về đánh giá quá trình dạy học cũng như đổi mới việc kiểm tra và đánh giá thành tích học tập của HS. Đánh giá kết quả học tập là quá trình thu thập thông tin, phân tích và xử lí thông tin, giải thích thực trạng việc đạt mục tiêu giáo dục, tìm hiểu nguyên nhân, ra những quyết định sư phạm giúp HS học tập ngày càng tiến bộ.
VI. Kết Luận Đánh Giá Toán THPT Hướng Tới Tương Lai Nào
Việc đổi mới kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho HS thật sự có vai trò quan trọng nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo và phát triển toàn diện HS. Để đạt được điều này, cần sự chung tay của toàn xã hội, đặc biệt là đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục.
6.1. Đa Dạng Hình Thức Kiểm Tra Hoạt Động Dạy Học
Thực hiện đa dạng các hình thức kiểm tra hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho HS; Tăng cường công tác chỉ đạo và kiểm tra, đặc biệt là khâu kiểm tra đột xuất hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho HS.
6.2. Đánh Giá Theo Định Hướng Phát Triển Phẩm Chất
Cần lưu ý kế hoạch kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực HS. Vấn đề đang được chú trọng trong đổi mới kiểm tra đánh giá là các dự án học tập và cần thực hiện một cách có hiệu quả.
