Thông qua dạy học chương các định luật bảo toàn vật lí lớp 10 thpt phát triển năng lực vận dụng kiến thức vật lí vào thực tiễn cho học sinh

Vật lý học là một trong số ít môn học có mối quan hệ rất chặt chẽ với tự nhiên, kĩ thuật và đời sống. Do vậy, việc dạy học vật lý phải được gắn với thực tiễn, thông qua những ứng dụng của nó trong kĩ thuật và đời sống. Hầu hết các bài tập vật lí đều gắn liền với các hiện tượng trong tự nhiên, các ứng dụng trong kĩ thuật. Vì vậy, có thể nói tính thực tiễn của bài học vật lí là các sản phẩm mà GV cần truyền đạt cho HS theo yêu cầu của môn học thông qua ví dụ thực tế, bài tập thực tế, thí nghiệm và các ứng dụng kĩ thuật.

Trong thực tế dạy học vật lí, đa số giáo viên chỉ chú trọng đến dạy kiến thức lí thuyết, vận dụng kiến thức lí thuyết để giải các bài tập lập luận, tính toán mà chưa chú trọng đến việc vận dụng các kiến thức lí thuyết đã học được vào thực tiễn cuộc sống. Theo một nghiên cứu gần đây, việc tổ chức thi cử, ra đề cho học sinh vận dụng kiến thức đã học để giải quyết các vấn đề thực tiễn là đang còn ít, chưa sát thực, vẫn chỉ mang tính lí thuyết. Dẫn đến một thực trạng là học sinh chỉ biết kiến thức lí thuyết và kỹ năng giải bài tập ở mức độ nào đó (mà ta hay gọi là lý thuyết suông) mà quên đi các vấn đề thực tiễn.

Dạy học STEM Vật lý giúp học sinh kết nối kiến thức Vật lý với các môn khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học khác. Thông qua các dự án thực tế, học sinh có cơ hội vận dụng kiến thức đã học để thiết kế, chế tạo và thử nghiệm các sản phẩm. Dạy học dự án Vật lý khuyến khích học sinh tự tìm hiểu, nghiên cứu và giải quyết các vấn đề thực tế, phát triển kỹ năng làm việc nhóm, tư duy sáng tạo và khả năng trình bày.

Thí nghiệm Vật lý THPT là một phần không thể thiếu trong quá trình dạy học. Giáo viên nên tổ chức các buổi thí nghiệm thực tế, giúp học sinh trực quan hóa các khái niệm và định luật Vật lý. Ngoài ra, giáo viên có thể khuyến khích học sinh tự thiết kế và thực hiện các thí nghiệm sáng tạo để khám phá các hiện tượng Vật lý mới.

Bài tập Vật Lý thực tế cần được xây dựng dựa trên các tình huống quen thuộc trong cuộc sống. Ví dụ, khi dạy về định luật bảo toàn năng lượng, giáo viên có thể đưa ra bài tập về tính toán hiệu suất của một chiếc xe máy hoặc một nhà máy điện. Khi dạy về điện học, giáo viên có thể đưa ra bài tập về thiết kế một mạch điện đơn giản hoặc tính toán chi phí sử dụng điện của một gia đình.

Vật lý và đời sống có mối quan hệ mật thiết với nhau. Giáo viên nên tích hợp các ví dụ thực tế vào trong mỗi bài giảng để giúp học sinh hiểu rõ hơn về ứng dụng của kiến thức Vật lý trong cuộc sống hàng ngày. Ví dụ, khi dạy về nhiệt học, giáo viên có thể giải thích nguyên lý hoạt động của tủ lạnh, điều hòa nhiệt độ hoặc bình giữ nhiệt. Khi dạy về quang học, giáo viên có thể giải thích nguyên lý hoạt động của máy ảnh, kính hiển vi hoặc kính thiên văn.

Sử dụng phương pháp trực quan sinh động là một trong những mẹo dạy Vật Lý THPT hiệu quả nhất. Giáo viên có thể sử dụng hình ảnh, video, mô hình, thí nghiệm để minh họa các khái niệm và định luật Vật lý. Điều này giúp học sinh dễ dàng hình dung và hiểu rõ hơn về kiến thức.

Khuyến khích học sinh đặt câu hỏi là một cách tuyệt vời để dạy Vật Lý sáng tạo. Khi học sinh đặt câu hỏi, điều đó có nghĩa là họ đang suy nghĩ và muốn tìm hiểu sâu hơn về kiến thức. Giáo viên nên tạo ra một môi trường học tập cởi mở, nơi học sinh cảm thấy thoải mái khi đặt câu hỏi và thảo luận.

Các định luật bảo toàn (năng lượng, động lượng) có nhiều ứng dụng trong thực tế. Ví dụ, khi dạy về va chạm, giáo viên có thể phân tích các vụ tai nạn giao thông để giúp học sinh hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của việc tuân thủ luật lệ giao thông. Hay có thể ứng dụng trong trò chơi bi-a để giúp học sinh hiểu rõ hơn về mối liên hệ giữa lực, vận tốc và gia tốc.

Nhiệt học có nhiều ứng dụng trong cuộc sống hàng ngày, từ việc giải thích các hiện tượng thời tiết đến việc thiết kế các thiết bị tiết kiệm năng lượng. Khi dạy về nhiệt học, giáo viên có thể giải thích tại sao có gió, tại sao có mưa, tại sao có sương mù hoặc tại sao các tòa nhà cao tầng thường có hệ thống thông gió tốt.

Hiện nay có rất nhiều nền tảng dạy Vật Lý online tương tác tốt, như Zoom, Google Meet, Microsoft Teams. Giáo viên cần lựa chọn nền tảng phù hợp với nhu cầu và khả năng của mình. Quan trọng nhất, nền tảng phải có các tính năng hỗ trợ giảng dạy, như chia sẻ màn hình, bảng trắng, chat, khảo sát.

Phần mềm mô phỏng Thí nghiệm Vật Lý ảo là một công cụ hữu ích cho dạy Vật Lý online. Phần mềm giúp học sinh trực quan hóa các hiện tượng Vật lý và thực hiện các thí nghiệm mà không cần đến phòng thí nghiệm thực tế. Có rất nhiều phần mềm mô phỏng thí nghiệm Vật lý ảo miễn phí và trả phí trên thị trường, giáo viên có thể lựa chọn phần mềm phù hợp với nội dung bài giảng.