Vận dụng thuyết đa trí tuệ trong dạy học đọc hiểu thơ trữ tình cho học sinh lớp 10 bộ sách kết nối tri thức với cuộc sống

Thuyết đa trí tuệ của Howard Gardner là một bước tiến quan trọng trong lĩnh vực giáo dục. Thay vì chỉ tập trung vào trí thông minh logic-toán học và ngôn ngữ, thuyết này thừa nhận và tôn trọng sự đa dạng của các loại hình trí tuệ khác nhau, bao gồm trí tuệ không gian, vận động, âm nhạc, tương tác, nội tâm và tự nhiên. Theo Gardner, mỗi người có một cấu hình trí tuệ riêng biệt, với những điểm mạnh và điểm yếu khác nhau. “Mỗi người học có sở trường, khả năng học tập, thói quen tư duy riêng vì thế những chiến lược học tập của các HS khác nhau cần được GV thừa nhận và tôn trọng.”

Thơ trữ tình, với ngôn ngữ hình ảnh, biểu tượng và cảm xúc, đôi khi trở thành một thử thách đối với học sinh lớp 10. Việc tiếp cận thơ một cách truyền thống, chỉ tập trung vào phân tích ý nghĩa và giá trị nghệ thuật, có thể khiến học sinh cảm thấy khô khan và mất hứng thú. Ứng dụng thuyết đa trí tuệ giúp giáo viên thiết kế các hoạt động đa dạng, phù hợp với từng loại hình trí tuệ. Chẳng hạn, học sinh có trí tuệ âm nhạc có thể sáng tác nhạc dựa trên bài thơ, học sinh có trí tuệ không gian có thể vẽ tranh minh họa, học sinh có trí tuệ tương tác có thể thảo luận, tranh biện về các ý nghĩa khác nhau của bài thơ.

Phương pháp dạy học truyền thống thường tập trung vào việc truyền đạt kiến thức một chiều từ giáo viên đến học sinh. Trong bối cảnh dạy thơ, điều này có nghĩa là giáo viên sẽ giảng giải về tác giả, hoàn cảnh sáng tác, nội dung và nghệ thuật của bài thơ, còn học sinh chỉ lắng nghe và ghi chép. Phương pháp này ít khuyến khích sự tham gia tích cực của học sinh, hạn chế khả năng cảm thụ và phân tích thơ của các em.

Nhiều bài thơ trong chương trình lớp 10 được viết trong bối cảnh lịch sử và xã hội khác biệt so với cuộc sống hiện tại của học sinh. Ngôn ngữ và hình ảnh trong thơ cũng có thể khó hiểu đối với các em. Điều này tạo ra một khoảng cách giữa thơ và thế giới cảm xúc của học sinh, khiến các em cảm thấy khó kết nối và cảm nhận được vẻ đẹp của thơ. Vì vậy, việc tìm ra chìa khoá giúp HS hứng thú trong giờ học đọc hiểu thơ trữ tình là rất cần thiết.

Một môi trường học tập thân thiện là nền tảng quan trọng để học sinh cảm thấy thoải mái và tự tin thể hiện bản thân. Giáo viên cần tạo ra một không gian mà học sinh cảm thấy được lắng nghe, tôn trọng và được chấp nhận. Giáo viên cần khuyến khích học sinh chia sẻ suy nghĩ, cảm xúc và ý tưởng của mình, đồng thời tạo cơ hội cho các em hợp tác và học hỏi lẫn nhau.

Vận dụng các hoạt động học tập khác nhau cho từng kiểu trí tuệ. Học sinh có trí tuệ ngôn ngữ có thể viết bài phân tích thơ, học sinh có trí tuệ âm nhạc có thể sáng tác nhạc dựa trên bài thơ, học sinh có trí tuệ không gian có thể vẽ tranh minh họa, học sinh có trí tuệ vận động có thể diễn kịch dựa trên bài thơ, học sinh có trí tuệ tương tác có thể thảo luận, tranh biện về các ý nghĩa khác nhau của bài thơ, học sinh có trí tuệ nội tâm có thể viết nhật ký cảm xúc về bài thơ.

Việc đánh giá khả năng của học sinh cần được thực hiện một cách toàn diện, không chỉ dựa vào kiến thức mà còn dựa vào khả năng cảm thụ, sáng tạo và ứng dụng. Giáo viên có thể sử dụng nhiều hình thức đánh giá khác nhau, chẳng hạn như bài kiểm tra, bài luận, bài thuyết trình, dự án, sản phẩm sáng tạo. Điều quan trọng là giáo viên cần cung cấp phản hồi chi tiết và xây dựng cho học sinh, giúp các em nhận ra điểm mạnh và điểm yếu của mình, từ đó có thể cải thiện khả năng học tập.

Để phân tích bài thơ "Tự Tình II" của Hồ Xuân Hương theo thuyết đa trí tuệ, giáo viên có thể tổ chức các hoạt động sau: Vẽ tranh minh họa (trí tuệ không gian), Sáng tác nhạc (trí tuệ âm nhạc), Viết nhật ký cảm xúc (trí tuệ nội tâm), Thảo luận về các ý nghĩa khác nhau của bài thơ (trí tuệ tương tác), Tìm hiểu về cuộc đời và sự nghiệp của Hồ Xuân Hương (trí tuệ ngôn ngữ), Diễn kịch dựa trên bài thơ (trí tuệ vận động).

Một giáo án mẫu có thể bao gồm các bước sau: Giới thiệu về tác giả và tác phẩm, Đọc bài thơ và giải thích các từ ngữ khó hiểu, Phân tích nội dung và nghệ thuật của bài thơ theo từng khổ, Thiết kế các hoạt động đọc hiểu phù hợp với từng loại hình trí tuệ, Tổng kết và đánh giá.

Việc vận dụng thuyết đa trí tuệ mang lại nhiều lợi ích cho cả giáo viên và học sinh. Đối với giáo viên, nó giúp họ hiểu rõ hơn về khả năng và nhu cầu của từng học sinh, từ đó có thể thiết kế các hoạt động học tập phù hợp. Đối với học sinh, nó giúp các em cảm thấy thoải mái và tự tin thể hiện bản thân, đồng thời phát triển các kỹ năng mềm quan trọng.

Trong tương lai, dạy học đọc hiểu thơ lớp 10 sẽ ngày càng chú trọng đến việc phát triển năng lực toàn diện cho học sinh. Thuyết đa trí tuệ sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng các phương pháp dạy học, giúp giáo viên tạo ra những giờ học sáng tạo, linh hoạt và phù hợp với từng học sinh.