Thiết kế và sd phiếu học tập trong dạy học môn toán ở trường thpt nhằm phát triển năng lực tư duy và lập luậntoán học cho hs

Phiếu học tập đóng vai trò quan trọng trong việc cụ thể hóa mục tiêu dạy và học, tăng cường các hoạt động nhận thức, phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh. Đồng thời truyền đạt kiến thức một cách nhanh chóng và hiệu quả. Phiếu học toán THPT kích thích học sinh chuẩn bị bài một cách hiệu quả, phát huy vai trò tích cực, chủ động, sáng tạo, rèn luyện năng lực tự học, tự nghiên cứu cho học sinh. Trong quá trình dạy học, giáo viên có thể sử dụng phiếu bài tập toán giao cho mỗi cá nhân hoặc nhóm học sinh, yêu cầu học sinh chủ động thực hiện để hoàn thành nhiệm vụ học tập được giao.

Có nhiều cách phân loại phiếu học tập toán THPT. Có thể chia phiếu học tập thành 5 loại khác nhau: (1) Phiếu học tập hỗ trợ gợi vấn đề, phát hiện vấn đề, tiếp cận vấn đề và giải quyết vấn đề; (2) Phiếu học tập hỗ trợ luyện tập, củng cố tri thức - kĩ năng; (3) Phiếu học tập hỗ trợ mở rộng, đào sâu, hệ thống hóa, tổng kết tri thức - kĩ năng; (4) Phiếu học tập hỗ trợ kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh; (5) Phiếu học tập hỗ trợ học sinh tự học.

Trong thời gian gần đây, việc thiết kế phiếu học tập đã được giáo viên nói chung và giáo viên dạy Toán nói riêng rất chú trọng nhưng kết quả thu được từ việc sử dụng phiếu học tập còn hạn chế, chưa phát huy hết vai trò của phiếu học tập, học sinh đa phần chưa hứng thú với công cụ hỗ trợ này. Giáo viên chưa hiểu rõ về khái niệm phiếu học tập, vai trò của phiếu học tập, phân loại phiếu học tập, định hướng thiết kế, quy trình thiết kế, quy trình sử dụng phiếu học tập để việc thiết kế và sử dụng phiếu học tập có thể mang lại hiệu quả tối ưu.

Thiết kế và sử dụng phiếu học tập chưa chú trọng đến việc phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh. Giáo viên sử dụng phiếu học tập chủ yếu nhằm mục đích tiết kiệm thời gian chuyển giao nhiệm vụ đến học sinh. Phiếu học tập mới chỉ được sử dụng chủ yếu trong hoạt động luyện tập, củng cố tri thức - kĩ năng. Phiếu học tập chỉ được thiết kế một chiều. Trong phiếu học tập chỉ có nội dung câu hỏi hoặc bài tâp mà giáo viên yêu cầu học sinh thực hiện, không có phần trống để học sinh thực hiện nhiệm vụ của mình vào phiếu học tập.

Trình tự các thao tác để thiết kế phiếu học tập thường tuân thủ theo các bước sau: Bước 1: Xác định các trường hợp cụ thể khi sử dụng phiếu học tập trong bài học. Bước 2: Từ nội dung bài học và dụng ý sư phạm, giáo viên xác định những thời điểm, nội dung cần hỗ trợ hoạt động học tập của học sinh, bố trí hợp lí về thời điểm sử dụng phiếu học tập hỗ trợ cho hoạt động học tập của học sinh. Bước 3: Nội dung của phiếu học tập được xác định dựa vào một số yếu tố sau: mục tiêu bài học và mục tiêu của từng nội dung trong bài học, mục đích sử dụng phiếu học tập, môi trường lớp học, phương pháp và phương tiện dạy học. Bước 4: Viết phiếu học tập, ghi ngắn gọn, rõ ràng, dễ hiểu, chính xác các thông tin, yêu cầu trên phiếu học tập.

Phiếu học tập phải phù hợp với mục tiêu của bài học, sát với trình độ của học sinh, phù hợp với điều kiện, cơ sở vật chất hiện có và thời gian cho phép, sao cho đa số học sinh có thể hoàn thành được phiếu học tập, tránh trường hợp yêu cầu quá khó hoặc quá dễ dẫn đến kém hiệu quả học tập. Nội dung phiếu học tập phải được diễn đạt chính xác, rõ ràng. Phiếu học tập có thể chuyển tải nội dung một phần bài học hoặc nội dung toàn bài. Phiếu học tập phải nhằm thực hiện một dụng ý sư phạm của giáo viên và tạo cơ hội để học sinh tham gia vào quá trình kiến tạo tri thức.

Hiện nay có rất nhiều công cụ hỗ trợ thiết kế phiếu học tập, từ phần mềm chuyên dụng đến các ứng dụng trực tuyến. Giáo viên có thể sử dụng các công cụ này để tạo ra phiếu học tập đẹp mắt, chuyên nghiệp, tiết kiệm thời gian và công sức. Tuy nhiên, quan trọng nhất vẫn là nội dung và phương pháp sư phạm. Công cụ chỉ là phương tiện hỗ trợ, giáo viên cần linh hoạt, sáng tạo để phiếu học tập thực sự mang lại hiệu quả cao nhất.

Việc sử dụng phiếu học tập thường được diễn ra theo quy trình sau: Bước 1: Giáo viên nêu nhiệm vụ, phát phiếu học tập cho học sinh. Học sinh có thể nhận được phiếu để hoạt động cá nhân hoặc mỗi nhóm một phiếu để hoạt động theo nhóm. Bước 2: Học sinh tiến hành hoàn thành các nội dung trong phiếu học tập, giáo viên quan sát và giám sát kết quả. Giáo viên có thể hướng dẫn học sinh những nội dung các em còn chưa rõ. Bước 3: Sau khi học sinh hoàn thành các nội dung của phiếu học tập, giáo viên có thể chỉ định một học sinh hoặc đại diện một nhóm trình bày kết quả của mình. Bước 4: Giáo viên tổ chức cho cả lớp cùng thảo luận, bổ sung các nội dung để hoàn thành phiếu học tập.

Thông qua quá trình trao đổi, thảo luận, giáo viên có thể đánh giá kết quả thực hiện phiếu học tập của các cá nhân hoặc nhóm học sinh. Việc đánh giá kết quả thực hiện phiếu học tập của học sinh cần kèm theo những nhận xét, góp ý xác đáng và chủ yếu mang tính động viên, khuyến khích tinh thần, thái độ học tập của các em.

Qua thực hiện giải pháp thiết kế và sử dụng phiếu học tập trong dạy học môn Toán ở trường Trung học phổ thông nhằm phát triển năng lực tư duy và lập luận toán học cho học sinh, tôi nhận thấy giải pháp có một số điểm mới và khác biệt so với giải pháp cũ. Học sinh tiếp thu kiến thức một cách chủ động. Ngoài những điểm mới trên, giải pháp còn có nhiều ý nghĩa quan trọng tác động đến quá trình phát triển của học sinh như sau: Giúp khơi gợi hứng thú, nhu cầu, cá tính,… của mỗi học sinh. Phát huy khả năng làm việc cá nhân và tính tự giác của mỗi học sinh. Thúc đẩy tiến độ học tập, rút ngắn các lộ trình học tập dàn trải.

Giải pháp mới chú trọng phát triển năng lực cho học sinh, đặc biệt là năng lực tư duy và lập luận toán học, học sinh tiếp thu kiến thức một cách chủ động, giáo viên chú trọng phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực, tăng cường sử dụng công nghệ thông tin trong dạy học. Ngược lại, giải pháp cũ chỉ chú trọng mục tiêu về kiến thức, học sinh tiếp thu kiến thức một cách thụ động. Quá trình đánh giá độc lập với dạy học.

Để thiết kế phiếu học tập hiệu quả, cần xác định rõ mục tiêu bài học, nội dung cần truyền tải và đối tượng học sinh. Phiếu học tập cần phù hợp với trình độ của học sinh, điều kiện cơ sở vật chất và thời gian cho phép. Nội dung phiếu học tập cần chính xác, rõ ràng, có thể bao gồm một phần hoặc toàn bộ bài học. Phiếu học tập cần tạo cơ hội cho học sinh tham gia vào quá trình kiến tạo tri thức, phát huy tính chủ động, sáng tạo. Quan trọng là phiếu học tập cần được thiết kế hai chiều, có phần ghi thông tin cá nhân để giáo viên dễ dàng theo dõi, đánh giá.

Trong tương lai, với sự phát triển của công nghệ thông tin, phiếu học tập sẽ ngày càng đa dạng, phong phú, đáp ứng nhu cầu học tập ngày càng cao của học sinh. Hy vọng rằng, với những chia sẻ trên, giáo viên sẽ có thêm kinh nghiệm, kiến thức để thiết kế phiếu học tập hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục môn Toán.